Alzheimer hastalığının tanımlandığı birinci vakitlerde yaşlı insanlarda damarsal vasküler hastalıkların kelam konusu olduğuna inanılıyordu. Hasebiyle o orta yaş kümesine sıkışıyordu. Daha sonra her türlü ömür kuralının uygunlaşması, hastalıkların azalması tedavilerin artması ortalama ömür mühletini artırdı. Konfor seviyesinin artmasıyla beşerler daha uzun yaşamaya başladılar. Münasebetiyle Alzheimer hastalığı yaş kümesi olarak ileri yaşlara gerçek kaydı.
Yaş, tek başına risk faktörü değil
1990’ların başında Alzheimer hastalığının 65 yaş üzerinden tanımlandığını, 2000’li yılların başından itibaren hastalığın 65 yaşın çok üzerinde olan insanlarda olmadığı, tıpkı vakitte 65 yaşın epey altında olan insanlarda da bu hastalığın görülebileceği anlaşılmıştır. Hasebiyle yalnızca yaş faktörünün bu hastalık için temel faktör olmadığı kanısı gelişti.
Alzheimer’da 4 problemli kromozom var
Şu an için Alzheimer hastalığına neden olan yanılgılı protein üretiminde sıkıntılı 4 tane kromozom biliniyor. Bu kromozomlar 1, 14, 19 ve 21. Bunlardan 1, 14 ve 21 65 yaşın öncesindeki Alzheimer hastalığının genetik riski için kıymet taşıyan, kromozom 19 ise 80 yaş ve sonrası Alzheimer hastalığının oluşmasında rol oynayan genetik faktör olarak tanımlandı. Hasebiyle şu anda genetik risk faktörlerinin içerisinde bir numara.
Risk faktörleri ortasında hayat şekli, kronik depresyon, eğitim azlığı üzere etkenler de risk faktörleri içerisinde sıralanıyor.
Alzheimer belirtilerini hızlandıran beslenme
Yanlış beslenmenin yönetilmesi için hakikat beslenmeyi evvel tanımlamak lazım. Burada yaklaştığımız vakit Alzheimer belirtilerini artıran hızlandıran bir beslenme çeşidi var. O da kırmızı ete dayanan, bol kolesterollü, yağlı bir beslenme şekli. Buna karşı olarak da Akdeniz diyeti tanımlandı.
Daha çok beyaz et, balık, salata, meyve zerzevattan oluşan bir diyet. Alzheimer için damarsal yoldan müdafaa sağlayan bir beslenme üslubu olarak önerilmektedir. Bunun dışında B12 vitamini, genel olarak da B vitaminini azaltan diyetler, açlık bu hastalığı tetikliyor. Zira B12 vitamininin eksikliğinde Alzheimer hastalığının başlangıcındaki belirtiler oluyor. Yani unutkanlık, depresyon sıklığı üzere.
Meskene kapatılmak olumsuz etkiledi
Pandemi devri birçok husustaki tesirinin yanı sıra bu hususta da epey tesirli olmuş üzere görünüyor. Hasta yakınları ve hastalar olarak iki kısımda pahalandırmak lazım. Hasta yakınları, birden fazla hastanın yaşı 65 yaş ve üzerinde olduğu için ve 65 yaşla ilgili toplumda bir hassasiyet ve alınan önlemlerde hassasiyet olduğu için hastalarını riske maruz bırakmamak için tabir yerindeyse resmen meskenlere kapattılar.
Hasta yakınlarının haklı dehşetleri ve tedirginlikleri bu türlü bir hastayı müdafaa davranışıyla sonuçlandı. Buna karşılık hastaları teşhis konduktan sona mümkün olduğu kadar toplumsal hayat, dışarıda gezme, parka ve bahçeye gitme üzere dış dünyayla temas tekliflerinde bulunmamıza karşın bunun aksisi oldu ve hastalara tavsiye etmediğimiz ‘Evinizin içine kapanmayın izole etmeyin’ dediğimiz teklif motamot gerçekleşti. Münasebetiyle pandeminin Alzheimer hastalarına ve yakınlarına olumsuz tesirde bulunduğunu söyleyebiliriz.
Alzheimer paneli ile risk oranları belirleniyor
Son vakitlerde bu riskin saptanmasında hastanemizde Alzheimer genetik paneli devreye girdi. Kolay bir kan testi ve sonuç epeyce emniyetli. Alzheimer genetik panelinde 65 yaş ve sonrası Alzheimer kromozomu olan kromozom 19’a ilişkin parçacıklar inceleniyor. Yaklaşık bir hafta sonra sonuç çıkıyor. Üç tip parçacık var. Bunlardan gözetici parçacık, olağan popülasyon parçacığı ve hastalık parçacığı olarak kıymetlendirmemiz mümkün.
Burada E2 gözetici, E3 %75 oranında toplumda görülen, E4 ise hastalık parçacığı olarak kıymetlendirilebilir. Bu genetik testi yaptırıp durumumuzu anladıktan sonra Alzheimer konusunda alacağımız önlemleri ona nazaran saptamamız ve ona nazaran düşünmemiz gerekir. Yani annemizin annesinden ve babasından E4 parçacıkları gelen bir hasta için gündelik hayatta alınacak önlemlerin çok fazla rolü yok.
Genetik riski artmış oluyor lakin E3 kümesine giren şahıslar, olağan popülasyonda %75 oranında. O vakit bu oranı daha da yükseltmek için dış dünyaya yönelik ömür, toplumsal alakalar, tertipli beslenme, nizamlı uyku, hastalıklardan korunma üzere önlemler önerilebilir.
Her unutma Alzheimer belirtisi değil
Unutma Alzheimer belirtisi olmaz. Unutma çok doğal, tıpkı hatırlama ve öğrenme üzere bir fizyolojik fonksiyondur lakin bu fonksiyonun daima bir davranış biçimi haline gelmesi yani unutkanlık olması, bizim dikkatimizi çeken bir özelliktir.
Unutkanlıkta aslında kimse nadiren unuttuğu için ve çok ortada sırada unuttuğu için doktora gelmez. Bize gelen hastalar sonuç ne çıkarsa çıksın, son vakitlerde unutkanlıklarının arttığını söyleyen bireyler. Münasebetiyle unutkanlık davranışı var.
Beyin check-up’ı ile belirleniyor
Tiroid hormonlarınız düşükse daha çok unutkan olursunuz. Depresyon tanısı almışsanız daha fazla unutkan olursunuz. B12 vitamininiz düşükse daha fazla unutkan olursunuz. Baş travması geçirmişseniz daha fazla unutkan olursunuz. Bütün bunları elemek lazım ve bundan sonra hastalık ihtimaline bakmak lazım. Birçok tektik yapılması gerekiyor.
Sonuçlara bakıldığında hangi neden unutkanlığa yol açıyorsa o ortaya çıkıyor. Yani hormonları, B12’si olağan mi, tertipli bir hayat mı yaşıyor, eğilimi var mı? Bu soruların karşılığı evet olmasına karşın bireyde unutkanlık davranışı daima hale geliyorsa, testler bunu göstermişse tanıyı koyuyoruz.
Unuttuğunu unutmak değerli bir belirti
Hasta yakınlarının dikkatini çekecek en değerli belirtinin kısa bir mühlet evvel olmuş bir vakanın ya da söylenmiş bir kelamın hasta tarafından unutulması ve hiç olmamış üzere davranılması olabilir. Unuttuğu mevzu, kendine söylendiği ya da hatırlatıldığı vakit da bunu hatırlamaması doktora başvurmak için kıymetli bir nedendir.
Erken teşhis ile tedbire ilaçları verildiği takdirde, hastalar uzun vakit izlendiği takdirde geç teşhis konulan ve hiç ilaç verilmeyen hastalara nazaran değerli ölçüde yavaşlamalar görülmektedir.